نگاهی به حیات علمی و سیاسی آیت‌الله محمد آصف محسنی به مناسبت ارتحال ایشان

به گزارش "پایگاه اطلاع رسانی کتاب ناب" به نقل از  خبرنگار اجتهاد، آیت‌الله محمد آصف محسنی (۱۳۱۴-۱۳۹۸ش) از علمای شیعه پشتون و یکی از رهبران مذهبی و جهادی افغانستان، مدافع تقریب مذاهب اسلامی، رییس شورای علمای شیعه افغانستان و بنیانگذار حوزه علمیه و دانشگاه خاتم النبیین در کابل، عضو شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت(ع)، بود که ساعتی پیش و در سن ۸۴ سالگی درگذشت.

محمدآصف محسنی، در فقه و اصول فقه، از شاگردان آیت‌الله سید محسن حکیم و آیت‌الله سید ابوالقاسم خویی است که آثاری در رجال، فقه و حدیث دارد. حجت‌الاسلام مهدی مهریزی، کتاب او با عنوان «بحوث فی علم الرجال» را یکی از تألیفات ماندگار در موضوع درایه الحدیث دانسته است.

در ادامه نگاهی به حیات علمی، سیاسی و اجتماعی آیت‌الله محمد آصف محسنی، رهبر پیشین حزب حرکت اسلامی افغانستان و مؤسس تلویزیون تمدن خواهیم داشت.

زندگینامه

ولادت: محمد آصف محسنی فرزند محمد میرزا محسنی، ۵ اردیبهشت ۱۳۱۴ش در قندهار افغانستان به دنیا آمد. آموزش‌های ابتدایی را در مکتب‌خانه آغاز کرد و از ۰۱ سالگی نزد پدر به خواندن و نوشتن پرداخت. در ۱۴ سالگی (۱۳۲۸ش) به همراه خانواده به پاکستان رفت و در کویته زبان اردو آموخت. پس از بازگشت از پاکستان، مدتی در شرکت برق کار کرد و سپس در سال ۱۳۳۰ش در اتاق تجارت قندهار مشغول به کار شد.

ازدواج: شیخ آصف محسنی در سال ۱۳۴۰ش با دخترعمه خود ازدواج کرد و از او صاحب سه پسر به نام‌های عبدالله، حفیظ و حبیب شد. همسر اول او درگذشته است.

تحصیلات، اساتید و آثار علمی

تحصیلات حوزوی: محسنی، ابتدا به مدت ۶ ماه در قندهار مقدمات علوم دینی را خواند و پس از آن به روستایی در جاغوری در غزنی افغانستان رفت و در مدت ۸ ماه هدایه و سیوطی و حاشیه ملاعبدالله و مقداری از معالم و لمعه را در آنجا فراگرفت.

محمد آصف محسنی، ۱۲ تیر ۱۳۳۲ش وارد نجف شد و در کمتر از ۳ سال، باقیمانده سطوح را به پایان رساند. چنانکه خود او گفته، تعطیلات حوزه برایش خوشایند نبود و روزهای تعطیل هم مشغول به درس می‌شد.

مطول را از شیخ محمدعلی مدرس افغانی، جلد اول کفایه را از شیخ مجتبی لنکرانی، جلد دوم کفایه را از صدرای بادکوبه‌ای، رسائل را از شیخ کاظم یزدی و مکاسب را از چند تن دیگر از اساتید آموخت. شیخ آصف محسنی به فلسفه هم علاقمند بود اما به دلیل ممنوعیت تدریس فلسفه در نجف، به مطالعه شخصی پرداخت و بر کتاب باب حادی عشر تعلیقه نوشت. کتاب‌های دیگری از جمله اسفار و حکمت الاشراق و آثار کلامی را نیز مطالعه کرد.

استادان: شیخ آصف محسنی، به مدت ۹ سال در درس خارج فقه و اصول فقه سید محسن حکیم، سید ابوالقاسم خویی، شیخ حسین حلی و سید عبدالاعلی سبزواری حاضر می‌شد. هم‌مباحثه‌های او شیخ قربانعلی محقق کابلی، شیخ اسماعیل محقق و شیخ موسی عالمی بامیانی بودند.

تالیف و تحقیق: محمد آصف محسنی، در کنار اقدامات سیاسی و همچنین فعالیت‌های دینی و فرهنگی، کتاب‌ها و مقالات بسیاری نیز نوشته است که تاکنون بیش از ۶۰ اثر از وی به چاپ رسیده است. محسنی از همین رو «نشان آکادمیسین»، بالاترین نشان علمی افغانستان را دریافت کرده است.

آثار او به زبان‌های فارسی و عربی نوشته شده و موضوعات متنوعی را دربرمی‌گیرد؛‌ از جمله حدیث، فقه، رجال، عقاید و سیاست. برخی از آثار او عبارتند از: ۱- «بحوث فی علم الرجال»، حاوی قواعد رجالی است و به باور مهدی مهریزی، یکی از تألیفات ماندگار در موضوع درایة الحدیث است، ‌۲- «مشرعة بحار الانوار»، چنانکه مؤلف گفته، تعلیقه‌ای است بر بحار الانوار که محمدآصف محسنی در آن تلاش کرده تا بر اساس قواعد رجالی ذکر شده در کتاب بحوث فی علم الرجال خود، روایات معتبر را از روایات نامعتبر بحار الانوار جدا کند و به بررسی موضوعات مختلفی بپردازد که در روایات معتبر ذکر شده است، ۳- «عقاید برای همه»،۴- «تقریب مذاهب، از نظر تا عمل»، ۵- «زن در شریعت اسلامی»، ۶- «توضیح المسائل سیاسی»،۷- «خصایص خاتم النبیین»،  ۸- کتاب «معجم الاحادیث المعتبره»، اثر ارزشمند که چند سال پیش به عنوان کتاب سال حوزه علمیه قم شناخته شد و… از دیگر آثار اوست.

فعالیت‌های سیاسی

پس از کودتای کمونیستی ۷ اردیبهشت ۱۳۵۷ش و به قدرت رسیدن حزب دموکراتیک خلق افغانستان، آصف محسنی افغانستان را ترک کرد. ابتدا برای ادای مناسک حج به عربستان سعودی رفت، سپس به سوریه سفر کرد و چند ماه در دمشق به تدریس علوم دینی پرداخت

حزب حرکت اسلامی افغانستان: در فروردین ۱۳۵۸ به قم رفت و به همراه جمعی از روحانیان افغانستانی مقیم حوزه علمیه قم، حزب حرکت اسلامی افغانستان را در ۱۹ فروردین تاسیس کرد. این حزب که از گروه‌های کوچک‌تری تشکیل شده بود، به مقابله نظامی با حکومت کمونیستی وقت افغانستان پرداخت، بیش از ۱۰۰ پایگاه نظامی در ۱۹ ولایت (استان) افغانستان ایجاد کرد و ده‌ها هزار نیروی مسلح بر ضد قوای شوروی سازماندهی نمود.

شیخ آصف محسنی تا سال ۱۳۸۴، رهبر این حزب بود و پس از کناره‌گیری از رهبری حرکت اسلامی افغانستان، به فعالیت‌های سیاسی خود پایان داد.

همکاری با حکومت مجاهدین: پس از سقوط دولت کمونیستی دکتر نجیب الله در ۸ اردیبهشت ۱۳۷۱، محمدآصف محسنی در اولین دولت مجاهدین در کابل، منشی و سخنگوی شورای رهبری دولت اسلامی افغانستان بود، اما پس از آغاز جنگ‌های داخلی در گروه‌های مجاهدین، کابل را ترک کرده و به اسلام‌آباد پاکستان رفت

فعالیت‌های دینی و خدمات اجتماعی

آیت‌الله محمد آصف محسنی، نقش‌آفرینی‌های متعدد و متنوع دینی در افغانستان داشته است؛ از جمله ریاست بر شورای علمای شیعه افغانستان، تلاش برای رسمیت مذهب شیعه، تأسیس مؤسسه آموزشی و فرهنگی خاتم النبیین در کابل، راه‌اندازی تلویزیون تمدن و همچنین تلاش برای تقریب مذاهب اسلامی.

شورای علمای شیعه افغانستان: محسنی، در سال ۱۳۸۲ش، نخستین تجمع بزرگ علمای شیعه افغانستان را در کابل برگزار کرد و پس از ۳ روز مذاکره، تاسیس شورای علمای شیعه افغانستان به تصویب رسید. شورای علمای شیعه افغانستان در ۶۵ نقطه افغانستان دارای نمایندگی است و بیش از ۲ هزار عضو دارد. محمدآصف محسنی، ریاست شورای علمای شیعه افغانستان را بر عهده دارد.

رسمیت مذهب شیعه در افغانستان: در قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان که در ۱۴ دی ۱۳۸۲ به تصویب رسید، برای اولین بار در تاریخ افغانستان، مذهب شیعه به رسمیت شناخته شد. بسیاری به رسمیت شناخته شدن مذهب شیعه در قانون اساسی افغانستان را حاصل تلاش‌های محمدآصف محسنی می‌دانند.

مؤسسه خاتم النبیین: موسسه تحصیلات عالی و حوزه علمیه خاتم النبیین کابل، با مساحت ۴۰ هزار متر مربع، یکی از مراکزی است که با اشراف محسنی ساخته شده و از سال ۱۳۸۶ مورد بهره‌برداری قرار گرفته است. این مجتمع، شامل حوزه علمیه، دانشگاه، کتابخانه و مسجد جامع است.

تلویزیون تمدن: شبکه تلویزیونی تمدن که بیشتر محتوای آن خبر، گزارش و برنامه‌های دینی است، در سال ۱۳۸۶ از سوی محسنی تاسیس شد. این تلویزیون برخلاف دیگر شبکه‌های افغانستان، از پخش موسیقی خودداری می‌کند.

قانون احوال شخصیه شیعیان: محمدآصف محسنی رییس شورای علمای شیعه افغانستان، در سال ۱۳۸۸ش طرحی با عنوان قانون احوال شخصیه شیعیان افغانستان تقدیم دولت حامد کرزی کرد که بر اساس اصل ۱۳۱ قانون اساسی افغانستان، ابتدا به تصویب دولت رسید، اما پس از مخالفت‌هایی که از سوی بخش‌هایی از مردم افغانستان و همچنین نهادهای حقوق بشری برانگیخت، مورد بازبینی قرار گرفت.

تقریب مذاهب اسلامی: محسنی، یکی از چهره‌های شناخته‌شده افغانستان در تلاش برای تقریب مذاهب اسلامی است. تاسیس شورای اخوت اسلامی افغانستان، انتشار کتابی با عنوان «تقریب مذاهب؛ از نظر تا عمل» و همچنین راه‌اندازی دانشگاه خاتم النبیین برای تحصیل اهل سنت و شیعیان در کنار هم، بخشی از این تلاش‌هاست.

کتاب ناب، ضایعه درگذشت این مرجع تقلید شیعیان افغانستان را تسلیت می‌گوید.

کلیک کنید: خرید و آشنایی با ۴۴ عنوان کتاب فارسی و عربی در ۵۵ جلد، از آثار آیت‌الله محمدآصف محسنی (ره) به صورت متنی و تصویری،

منبع اجتهاد