کد خبر: 5992

تاریخ انتشار: 1395-10-10 - 10:30

نسخه چاپی | دسته بندی: فرهنگی / حوزه علمیه / چهره ها / آسیب ها / علمی آموزشی
+1
بازدیدها: 2 632

آیت‌الله میلانی فقیه عالیقدر و مرجع بزرگ جهان تشیع؛ حسن طالبیان شریف

به مناسبت چهلمین سالگرد درگذشت آیت‌الله العظمی میلانی […]

آیت‌الله العظمی میلانی از فقهای عالیقدر و مراجع بزرگ شیعه بود که درحدود نیم قرن به تدریس فقه و اصول پرداخت و در 20 سال آخر عمر خود در مشهد اقامت نمود و به تدریس خارج فقه و اصول اشتغال ورزید، و فضلای بسیاری را تربیت نمود که در حال حاضر از اساتید سطوح عالیه وخارج فقه و اصول حوزه علمیه مشهد و قم هستند.
تولد
آیت‌الله العظمی حاج سید محمدهادی میلانی درشب هفتم محرم سال 1313 (هـ.ق) در خاندان علم و فقاهت در نجف اشرف متولد شد.
خاندان علمی
پدر ایشان آیت‌الله سید جعفر میلانی از فضلای شاگردان آیت‌الله العظمی شیخ محمد حسن مامقانی بود که به افتخار دامادی ایشان نیز نایلآمد و درسال 1329 (هـ.ق) درجوانی رحلت نمود و در رواق شمالی صحن مطهر امام موسی بن جعفر و امام جواد علیهما السلام به خاک سپرده شد.پدر ایشان آیت‌الله سید احمد میلانی نیز از فقهای بزرگ و شاگردان برجسته صاحب جواهر بود و در منطقه آذربایجان مرجع تقلید شیعیان بود. مادر آیت‌الله میلانی بانوی مومنه و صالحه صبیه مکرمه آیت‌الله العظمی شیخ محمد حسن مامقانی بود که در سال 1323 (هـ.ق) در نجف درگذشت. در همین سال آیت‌الله العظمی شیخ محمد حسن مامقانی نیز وفات نمود. دایی آیت‌الله میلانی از مراجع تقلید نجف اشرف بود و صاحب کتاب معروف ((تنقیح المقال فی علم الرجال)) به نام آیت‌الله العظمی شیخ عبد‌الله مامقانی.دایی دیگر ایشان آقا شیخ ابوالقاسم مامقانی بود که آیت‌الله میلانی برخی دروس سطح را نزد ایشان فرا گرفت.
دوران کودکی و نوجوانی
آیت‌الله میلانی 10 ساله بود که مادر و پدربزرگش آیت‌الله شیخ محمد حسن مامقانی درگذشت.16 ساله بود که پدر ایشان نیز به رحمت خدا رفت و اینگونه در دوران کودکی نوجوانی پدر و مادر خود را ازدست داد و یتیم شد.
ازدواج و فرزندان
آیت‌الله میلانی در سن جوانی با دختر دایی خود صبیه مکرمه آیت‌الله العظمی شیخ عبداالله مامقانی ازدواج نمود. حاصل ازدواج 3 فرزند شد. یک فرزند دختر و دو فرزند پسر به نام آیت‌الله سید نورالدین میلانی و آیت‌الله سید عباس میلانی.آیت‌الله میلانی ازدواج مجددی داشتند با صبیه مکرمه آیت‌الله سید حسن جزایری که حاصل این ازدواج فقط یک فرزند پسر به نام سید محمد علی میلانی شد.
تحصیلات حوزوی
آیت‌الله میلانی پس از دوران کودکی دروس حوزوی خویش را آغاز کرد. ایشان تا سن 12 سالگی دروس مقدمات و ادبیات عرب را نزد اساتیدی چون آقا میرزا ابراهیم همدانی، آخوند ملاحسن تبریزی و دیگران به خوبی فراگرفت.آنگاه سطوح فقه و اصول را نزد اساتید بزرگ چون حضرات آیات وحجج اسلام آقایان: ابراهیم سالیانی متوفی 1343 (هـ.ق)، آقا سید جعفر اردبیلی متوفی 1366 (هـ..ق) میرزا علی آقا ایروانی صاحب حاشیه بر مکاسب متوفی 1354 (هـ.ق)، آقا شیخ غلامعلی سامرایی از شاگردان فاضل آخوندخراسانی و دایی بزرگوارش آقا شیخ ابوالقاسم مامقانی متوفی 1351 (هـ.ق) فرا گرفت. با تکمیل سطوح عالیه فقه و اصول شایستگی ورود به درس خارج را پیدا نمود. درسن حدود 20 سالگی در درس خارج فقه و اصول بزرگان از فقهای نجف شرکت نمود و چندین دوره خارج اصول و ابواب مختلف فقهی را به صورت اجتهادی و استدلالی نزد این بزرگان فرا گرفت.نام این بزرگان عبارت است از حضرات آیات عظام: شریعت اصفهانی،آقا ضیا عراقی،میرزای نایینی،شیخ محمد حسین غروی اصفهانی معروف به کمپانی و حاج آقا حسین قمی. آیت‌الله میلانی قریب 20 سال در درس خارج این بزرگان شرکت نمود تا به درجه اجتهاد مطلق نایل آمد. ایشان علاوه برفقه و اصول در سایر علوم نیز سالها به تحصیل پرداخت.فلسفه و کلام وعرفان را از آیت‌الله شیخ محمد حسین غروی اصفهانی فرا گرفت. همچنین در درس فلسفه آیت‌الله سید حسین بادکوبه‌ای نیز شرکت نمود.ریاضیات را ازعلامه سید ابوالقاسم خوانساری فرا گرفت.علم تفسیر و مناظره و کلام را ازعلامه آیت‌الله شیخ جواد بلاغی آموخت. درس حدیث و اخلاق و عرفان را سالها نزد حضرات آیات میرزا علی آقای قاضی و سید عبدالغفار مازندرانی آموخت تا خود در این علوم نیز به مقام استادی رسید.

آیت‌الله خویی هم مباحثه آیت‌الله میلانی
آیت‌الله میلانی با آیت‌الله خویی در اکثر دروس اساتید خارج فقه و اصول و کلام و تفسیر و فلسفه و اخلاق و عرفان و ریاضیات مشترک بود و با این بزرگوار همدوره، همدرس و هم مباحثه بود و با آیت‌الله خویی رفاقت و انسی دیرینه داشت که تا پایان عمر ادامه یافت. اما در بین اساتید خارج، آقای خویی بیشتر به میرزای نایینی گرایش یافت و آقای میلانی بیشتر گرایش به مرحوم کمپانی داشت که در درسهای خارج اصول این دو بزرگوار نیز مشهود بود. محور درسهای خارج اصول آیت‌الله خویی بیشتر نظرات میرزای نایینی بود و شاگردان آقای خویی مانند آیت‌الله میرزا علی آقا فلسفی نیز همین روش را داشتند. آیت‌الله میلانی در درس خارج اصول خویش بیشتر نظرات اصولی مرحوم کمپانی را محور درس و بحث قرار می‌داد هرچند به نظرات حضرات آیات: شریعت اصفهانی،آقا ضیا عراقی و میرزای نایینی نیز اشراف داشت ودردرس خود مطرح می‌نمود.شاگردان آقای میلانی نیز مانند آیت‌الله سید ابراهیم علم الهدی سبزواری همین روش را ادامه دادند و بیشتر محور درس خارج اصول ایشان نظرات اصولی مرحوم کمپانی بود. جمله‌ای منسوب به آیت‌الله کمپانی شنیده بودم که آقای کمپانی، آقای میلانی وآقای خویی را از نظر علمی مقایسه نموده است و فرموده است آقای میلانی ادق است و دقت نظر بیشتری دارد ولی آقای خویی زحمت بیشتری در مطالعات و تحقیقات می‌کشد.این مطلب را از آیت‌الله العظمی سید صادق روحانی دامت برکاته که ازشاگردان مشترک آیات عظام میلانی خویی و کمپانی است پرسیدم ایشان فرمودند: من چنین جمله‌ای ازآقای کمپانی نشنیدم و تاکنون نیز از کسی نشیده بودم ولی آنچه خودم از آقای کمپانی شنیدم این است که در عظمت علمی آقای خویی و اشراف ایشان به نظرات مرحوم کمپانی فرمود: اگر کسی بگوید آقای خویی مثل من است به ایشان جسارت کرده است ایشان عین خود من است.
اقامت در نجف وتدریس
آیت‌الله میلانی همزمان با تحصیل نزد اساتید خارج، تدریس سطوح عالیه فقه و اصول را در نجف آغاز کرد و فضلا از محضر علمی ایشان استفاده می‌کردند.هنوز اکثر اساتید خارج ایشان در قید حیات بودند که برای برخی فضلا درس خارج شروع کرد.

 

آیت‌الله میلانی فقیه عالیقدر و مرجع بزرگ جهان تشیع؛ حسن طالبیان شریف

 

 

 


اقامت در کربلا وتدریس
در سال 1354 (هـ.ق) معادل 1314 (هـ.ش) واقعه قیام گوهرشاد در مشهد رخ داد. حاج آقا حسین قمی که از فقهای بزرگ بود و درس خارج فقه و اصول مهمی در مشهد داشت به همین خاطر به کربلا تبعید شد. ایشان درس خارج خود را به کربلا منتقل نمود و فضلای زیادی در درس ایشان شرکت می‌کردند.ایشان برای تقویت حوزه کربلا از اساتید بزرگی چون آیت‌الله خویی، آیت‌الله میلانی، آیت‌الله میرزا مهدی شیرازی و...دعوت به همکاری و تدریس نمود که این بزرگواران نیز اجابت نموده و تدریس خودرا در کربلا آغاز نمودند.آیت‌الله میلانی و آیت‌الله میرزا مهدی شیرازی ضمن تدریس در درس خارج حاج آقا حسین قمی نیز شرکت می‌کردند و تا اواخر عمر حاج آقا حسین قمی در کربلا اقامت نمودند.آیت‌الله میلانی مدت 18 سال در کربلا اقامت نمود.ابتدا سطوح عالیه فقه و اصول را آغاز و بعد به تدریس خارج فقه و اصول پرداخت.در درس خارج فقه خود ابواب مختلف فقهی را مطرح وتدریس نمود.همچنین دراین مدت کلام وتفسیر نیز تدریس نمود و جماعتی از فضلا در این دروس نیز شرکت می‌کردند.آیت‌الله میلانی تفسیر سوره‌های مختلف قرآن را در کربلا بیان فرمود.که تفسیر سوره جمعه وتغابن این درس بعد از وفات آیت‌الله میلانی با همت آقازاده ایشان آیت‌الله سید محمد علی میلانی به چاپ رسید.حضرات آیات، سید ابراهیم علم الهدی سبزواری، سید محمد باقرحجت طباطبایی.شیخ محمد حسین سیبویه و... در این درس تفسیر شرکت می‌نمودند و تقریرات این درس توسط حضرات آیات علم الهدی سبزواری و حجت طباطبایی...ِنگاشته شد.آیت‌الله میلانی در کربلا،علم کلام مانند شرح تجرید نیز تدریس نمود وبرخی فضلا از شاگردان این درس ایشان هستند.ظاهرا تدریس فلسفه نیز درهمین شهر انجام می‌شده است. ازجمله فضلایی که در این شهر در درس فقه و اصول ایشان حاضر شدند می‌توان به حضرات آیات، حاج سید ابراهیم علم الهدی سبزواری.حاج سید محمد باقر حجت طباطبایی.حاج شیخ محمد تقی عندلیبی سبزواری.حاج آقا تقی طباطبایی قمی و حاج آقا باقر طباطبایی قمی فرزندان آیت‌الله حاج آقا حسین قمی، حاج سید محمد روحانی و حاج سید صادق روحانی، حاج سید علی نقی طبسی حایری، حاج سید نوالدین میلانی و حاج سید عباس میلانی فرزندان آیت‌الله میلانی،جزایری، حاج شیخ محمود کلباسی، حاج سید محمد شیرازی فرزند آیت‌الله حاج میرزا مهدی شیرازی و....اشاره نمودکه برخی از فضلا مانند حضرت آیت‌الله سید ابراهیم علم الهدی سبزواری تقریرات این دروس را نوشت. آیت‌الله میلانی در مدت اقامت در کربلا در حرم مطهر سیدالشهدا علیه السلام آقامه جماعت می‌نمود.
اقامت در مشهد مقدس
درسال 1373 (هـ.ق) معادل 1333 (هـ.ش) بنا به دعوت اساتید بزرگ حوزه علمیه مشهد که نوعاً ازشاگردان بزرگ آیت‌الله میرزا مهدی اصفهانی بودند، بالاخص آیت‌الله شیخ مجتبی قزوینی در آن شهر اقامت نمود وتدریس خارج فقه و اصول خود را آغاز کرد که این درس خارج تا دو ماه قبل از فوت ایشان ادامه یافت.البته درس خارج اصول ایشان بنا به فرمایش آیت‌الله سید حسین شمس 13 سال طول کشید وبعد از مدتی تعطیل شد. ولی درس خارج فقه ایشان تا 2ماه مانده به پایان عمر مبارک‌شان ادامه یافت.خارج فقه ایشان از بحث اجاره شروع شد وابواب دیگر فقه مانند صلاه الجماعه، صلاه المسافر، زکات، خمس و بیع نیز تدریس شد.
جامعیت علمی
آیت‌الله میلانی جامع معقول و منقول بود. ایشان در ادبیات عرب وفارسی،فقه، اصول، کلام، فلسفه، عرفان، ریاضیات، اخلاق، حدیث، تفسیر و رجال استاد بود و اکثر این علوم مانند فقه، اصول،کلام، فلسفه، تفسیر و حدیث را تدریس نموده بود و در هر یک از این علوم شاگردانی داشت. برخی طلاب و فضلا پرسشهای عرفانی داشتند و مرحوم علامه طباطبایی. برای این منظور واطلاع از مبانی عرفان گاهی ایشان را به آیت‌الله میلانی ارجاع می‌داد.البته به نقل حجه الاسلام و المسلمین حاج سید علی موسوی دریاباری از شاگردان درس فلسفه جناب استاد آشتیانی - مدرس معروف ومشهور فلسفه وعرفان مقیم مشهد -، استاد آشتیانی معتقد بوده است اطلاعات فلسفی و عرفانی ایشان درحد شرح منظومه خوب است و نه بیشتر.
آیت‌الله میلانی در ادبیات عرب مسلط بود و بحثهای علمی دقیق و عمیقی با ادیبان بزرگ عصر خود داشت.همچنین در علم تفسیر نیز صاحب نظر بود و با علامه طباطبایی مباحثات و مناظرات متعدد علمی داشت.
شاگردان آیت‌الله میلانی در مشهد
لیست برخی ازشاگردان آیت‌الله میلانی در مشهد عبارت است ازحضرات آیات و حجج الاسلام آقایان:
حاج سید ابراهیم علم الهدی سبزواری،حاج سید محمد باقر حجت طباطبایی،وحید خراسانی،حاج شیخ محمد تقی عندلیبی، حاج سید حسین شمس خراسانی، حاج شیخ محمد رضا مهدوی دامغانی، حاج سید محمود مجتهدی سیستانی، حاج سید محمد موسوی درودی، حاج سید عباس سیدان، حاج سید جعفر سیدان، حاج شیخ علیرضا غروی فرزند مرحوم میرزا مهدی اصفهانی، استاد محمد رضا حکیمی، حاج شیخ محمد رضا محامی بادکوبه ای، حاج شیخ مرتضی محامی بادکوبه ای، حاج شیخ غلامرضا د(هـ.ش)ت، حاج شیخ علی اکبر الهی خراسانی، حاج شیخ باقر علم الهدی، حاج سید علی طباطبایی نقیبی، حاج سید محمد علی میلانی، حاج سید فاضل میلانی حاج سید علی میلانی مقیم قم، حاج شیخ علی فضل بیرجندی، حاج شیخ غلامحسین شیخ الاسلامی، حاج شیخ محمد حسن رمزی طبسی، حاج شیخ غلامرضا فرحناکی، حاج سید حسن میردامادی نجف آبادی، میرزا علی علمی اردبیلی، شیخ کاظم شانه چی، شیخ جعفر زاهدی جورابچی، حاج شیخ غلامحسین آهنیان، حاج شیخ رجبعلی رضا زاده، حاج شیخ محمد باقر عباسپور، حاج شیخ علی اصغر معصومی شاهرودی، حاج سید حسن مرتضوی شاهرودی،حاج شیخ مصطفی اشرفی شاهرودی، حاج شیخ مرتضی اشرفی شاهرودی، حاج شیخ منصور معلمی، حاج سید علی اصغر امینی سبزواری، حاج شیخ ابوالحسن قایمی قوچانی، حاج سید عباس صدر و علامه محمدتقی جعفری وحاج شیخ حبیب‌الله مهمان نواز، سید مهدی عبادی بیرجندی، شیخ محمد علی آریانی شاهرودی، شیخ محمد سلطانیان نیشابوری، سید علی موسوی میامه ای، میرزا شیخ ابوالقاسم تلافی، سید علی امامی بجنوردی، شیخ علی اعتمادی و شیخ علی نوروزی.
اجازات اجتهاد
در مجموع شاگردان آیت‌الله میلانی در عتبات عالیات ومشهد چند نفر از ایشان به دریافت اجازه اجتهاد کتبی موفق گردیدند که به تصریح آیت‌الله سید محمد علی میلانی آقازاده ایشان عبارت است از: آیت‌الله سیدابراهیم علم الهدی سبزواری، آیت‌الله علامه محمد تقی جعفری و آیت‌الله جزایری.
تقریرات درس آیت‌الله میلانی
در میان شاگردان آیت‌الله میلانی برخی از فضلا تقریرات درس ایشان را نگاشته‌اند که عبارت‌اند از حضرات آیات و حجج اسلام آقایان:
1.آیت‌الله سید ابراهیم علم الهدی سبزواری
در مجموع حدود 30 سال درس ایشان حاضر گردیده است.ایشان در کربلا درس خارج فقه، اصول و تفسیر را نوشت.همچنین در مشهد نیز تقریرات حدود 20 سال تدریس ایشان را نگاشت. متاسفانه به علت باریدن باران بر این تقریرات ظاهرا قابلیت استفاده خود را ازدست داده است.
2.آیت‌الله سید محمد باقر حجت طباطبایی
ایشان در کربلا درس فقه و اصول و تفسیر را شرکت نموده و تقریرات آن را نوشته است.در مشهد نیز تقریرات درس خارج ایشان را نوشته است که امید است به چاپ برسد.
3.آیت‌الله سید حسین شمس خراسانی
ایشان تمام تقریرات درس خارج فقه واصول آیت‌الله میلانی را در مدت تدریس مشهد نگاشته‌اند.
4.آیت‌الله رجبعلی رضازاده
حدود 18 سال درس خارج آیت‌الله میلانی شرکت که تقریرات فقه و اصول در این مدت را نیز نگاشته است.
5.استاد محمد باقر عباسپور
حدود 18 سال شرکت نمود و تمام تقریرات درس فقه و اصول ایشان را نگاشته است.
6. حجه الاسلام و المسلمین حاج شیخ علی فضل بیرجندی
حدود 15 سال در درس خارج فقه و اصول ایشان شرکت کردند که تقریرات این مدت را نگاشته است.
7.حجه الاسلام و المسلمین حاج شیخ محمد حسین جابری بیرجندی
حدود 15 سال در درس خارج فقه و اصول ایشان شرکت نموده که تقریرات آن را نگاشته است.
8.آیت‌الله سید جعفر سیدان
حدود 8 سال در درس خارج فقه و اصول ایشان شرکت نموده که تقریرات این مدت را به زبان عربی در درس نگاشته‌اند. تقریرات خارج فقه ایشان مربوط به بحث اجاره است.
9.استاد محمد رضا حکیمی
ایشان حدود 10 سال درس خارج ایشان شرکت نمود، که 7 سال از این مدت خارج اصول بوده و تمام این درس را با دقت نظر تقریر کرده است وبرخی را به عربی برگردانده است وبه رویت استاد رسانده است.آیت‌الله میلانی هنگامی که ضبط دقیق تقریرات و قلم زیبای عربی ایشان را دیدند فرمودند: ادامه بدهید و اگر به همین گونه تقریرات نوشته شود کفایه را منسوخ خواهد کرد و کتاب درسی حوزه خواهد شد.
10.حجه الاسلام والمسلمین حاج سید حسن میردامادی نجف آبادی رحمه‌الله علیه
از حدود سال 1346 (هـ.ش) تا پایان عمر مبارک آیت‌الله میلانی حدود 7 سال تقریرات درس خارج ایشان را نوشته است.
11.آیت‌الله میرزا علی آقا علمی اردبیلی رحمه‌الله علیه
حدود 7 سال درس خارج فقه ایشان شرکت نموده از سال 1347 (هـ.ش)تا سال 1354 (هـ.ش)وتقریرات آن را به چاپ رساند. این تقریرات فقه به نام «دلیل الفقه » در 4جلد در سال 1355 (هـ.ش) چاپ شد که تقریرات بحث شرایط عقد بیع و مقبوض به عقد فاسد است. در سال 1389 (هـ.ش) نیز دوباره توسط موسسه بوستان کتاب چاپ شد.
12.آیت‌الله سیداحمد علم الهدی
حدود 6 سال درس خارج فقه ایشان شرکت نموده و بحث خمس ایشان را دقیق تقریر کرده است که به چاپ نرسیده است.
13.حجه الاسلام و المسلمین سید علی اصغر امینی سبزواری
حدود 8 سال درس خارج فقه ایشان شرکت و تقریرات درس را نگاشت.
14.آیت‌الله شیخ علی اصغر معصومی شاهرودی
از سال 1333 (هـ.ش) تا سال 1335 (هـ.ش) به مدت 2 سال که تقریرات درس خارج اصول ایشان را نگاشت و بعد به عتبات عالیالت رفت و به مدت 15سال در نجف برای تحصیل درس خارج اقامت نمود.در سال 1350 (هـ.ش) به مشهد آمد و تا پایان عمر مبارک آیت‌الله میلانی در درس خارج فقه ایشان شرکت نمود و تقریرات آن مدت را نیز نگاشت.
15.آیت‌الله سید علی طباطبایی نقیبی
به مدت 5 سال پایان عمر ایشان درس خارج فقه را شرکت نموده و تقریر آن را نگاشته است.
16. آیت‌الله شیخ محمد حسن رمزی طبسی
4 سال خارج فقه ایشان بحث طهارت را شرکت داشته وتقریر کرده است.
17.آیت‌الله سید حسن مرتضوی شاهرودی
حدود 2 سال درس خارج ایشان شرکت و آنها را تقریر نمود.
18.حجه الاسلام والمسلمین حاج شیخ غلامرضا فرحناکی
2 سال درس خارج فقه ایشان شرکت نموده و تقریر آن را نگاشته و به استاد عرضه کرده است.
19.آیت‌الله سید عباس صدر
چندسال درس ایشان شرکت نموده وتقریرات آن را نگاشته است
20.آیت‌الله شیخ مصطفی اشرفی شاهرودی
2 سال درس خارج ایشآن شرکت و آنها را تقریر نمود.

منبع: روزنامه جمهوری اسلامی

 

برش‌هایی از زندگی و اندیشه آیت‌الله میلانی/ حسن طالبیان شریف

شبکه اجتهاد: آیت‌الله ‌العظمی سید محمدهادی میلانی از فقهای عالی‌قدر و مراجع بزرگ شیعه بود که در حدود نیم‌قرن به تدریس فقه و اصول پرداخت و در ۲۰ سال آخر عمر خود در مشهد اقامت نمود و ضمن تدریس خارج فقه و اصول، فضلای بسیاری را تربیت نمود.

دوران کودکی و نوجوانی

آیت‌الله میلانی در شب هفتم محرم سال ۱۳۱۳ ه ق در خاندان علم و فقاهت در نجف اشرف متولد شد. پدر ایشان آیت‌الله سید جعفر میلانی از شاگردان فاضل آیت‌الله‌العظمی شیخ محمدحسن مامقانی بود. آیت‌الله میلانی ۱۰ ساله بود که مادر و پدربزرگش آیت‌الله شیخ محمدحسن مامقانی درگذشت. در سن ۱۶ سالگی پدر ایشان نیز به رحمت خدا رفت و این‌گونه در دوران کودکی و نوجوانی یتیم شد.

تحصیلات حوزوی

آیت‌الله میلانی پس از دوران کودکی، دروس حوزوی خویش را آغاز کرد و تا سن ۱۲ سالگی دروس مقدمات و ادبیات عرب را نزد اساتیدی چون آقا میرزا ابراهیم همدانی، آخوند ملاحسن تبریزی و دیگران فراگرفت. آنگاه سطوح فقه و اصول را نزد اساتید بزرگی چون حضرات آیات و حجج‌اسلام: ابراهیم سالیانی، سید جعفر اردبیلی، میرزاعلی آقا ایروانی صاحب حاشیه بر مکاسب، غلامعلی سامرایی از شاگردان فاضل آخوند خراسانی و دایی بزرگوارش آقا شیخ ابوالقاسم مامقانی فراگرفت.

با تکمیل سطوح عالیه فقه و اصول در سن حدود ۲۰ سالگی، شایستگی ورود به درس خارج را پیدا نمود و قریب ۲۰ سال نیز در درس خارج فقه و اصول بزرگان از فقهای نجف شرکت نمود و چندین دوره خارج اصول و ابواب مختلف فقهی را به‌صورت اجتهادی و استدلالی نزد بزرگانی همچون حضرات آیات عظام: شریعت اصفهانی، آقا ضیا عراقی، میرزای نائینی، شیخ محمدحسین غروی اصفهانی معروف به کمپانی و حاج‌آقا حسین قمی فراگرفت تا به درجه اجتهاد مطلق نائل آمد.

ایشان علاوه بر فقه و اصول، در سایر علوم نیز به تحصیل پرداخت: فلسفه و کلام و عرفان را از آیت‌الله شیخ محمدحسین غروی اصفهانی فراگرفت و در درس فلسفه آیت‌الله سید حسین بادکوبه‌ای نیز شرکت نمود؛ ریاضیات را از علامه سید ابوالقاسم خوانساری فراگرفت و علم تفسیر و مناظره و کلام را از علامه آیت‌الله شیخ جواد بلاغی آموخت؛ درس حدیث و اخلاق و عرفان را سال ها نزد حضرات آیات میرزاعلی قاضی و سید عبدالغفار مازندرانی آن‌گونه فراگرفت که خود در این علوم نیز به مقام استادی رسید.

رفاقت و مباحثه با آیت‌الله خویی (ره)

آیت‌الله میلانی با آیت‌الله خویی در اکثر اساتید خارج فقه و اصول و کلام و تفسیر و فلسفه و اخلاق و عرفان و ریاضیات مشترک بود و با این بزرگوار هم‌دوره، همدرس وهم مباحثه بود و با یکدیگر رفاقت و انسی دیرینه داشتند که تا پایان عمر ادامه یافت؛ اما در بین اساتید خارج آقای خویی بیشتر به میرزای نائینی گرایش یافت و آقای میلانی بیشتر گرایش به مرحوم کمپانی داشت که در درس‌های خارج اصول این دو بزرگوار نیز مشهود بود.

جمله‌ای منسوب به آیت‌الله کمپانی است که آیت‌الله میلانی و آیت‌الله خویی را از نظر علمی مقایسه نموده و فرموده است آقای میلانی ادق است و دقت نظر بیشتری دارد ولی آقای خویی زحمت بیشتری در مطالعات و تحقیقات می‌کشد.

آیت‌الله میلانی به عظمت علمی و معنوی استاد خود بسیار اعتقاد داشت و ایشان را از نظر علمی و معنوی کم‌نظیر می‌دانست در حدی که برخی به ایشان نسبت داده‌اند که آیت‌الله میلانی فرموده: در ۲۰۰ سال اخیر در جامعیت علمی مانند ایشان کمتر بوده است.

اقامت در نجف و تدریس

آیت‌الله میلانی هم‌زمان با تحصیل نزد اساتید خارج. تدریس سطوح عالیه فقه و اصول را در نجف آغاز کرد و فضلا از محضر علمی ایشان استفاده می‌کردند. هنوز اکثر اساتید خارج ایشان در قید حیات بودند که برای برخی فضلا درس خارج شروع کرد.

اقامت در کربلا و تدریس

در سال ۱۳۵۴ه‌ق معادل ۱۳۱۴ه‌ش با دعوت حاج‌آقا حسین قمی که پس از واقعه قیام گوهرشاد به عراق تبعید شده بود، تدریس خود را در کربلا آغاز نمود و ضمن تدریس در درس خارج حاج‌آقا حسین قمی نیز شرکت می‌کرد و بدین ترتیب ۱۸ سال در کربلا اقامت نمود.

اقامت در مشهد و تدریس

در سال ۱۳۷۳ه‌ق معادل ۱۳۳۳ه‌ش بنا به دعوت اساتید بزرگ حوزه علمیه مشهد که نوعاً از شاگردان بزرگ آیت‌الله میرزا مهدی اصفهانی بودند بالأخص آیت‌الله شیخ مجتبی قزوینی دران شهر اقامت نمود و تدریس خارج فقه و اصول خود را آغاز کرد که تا دو ماه قبل از فوت ایشان ادامه یافت.

البته درس خارج اصول ایشان بنا به گفته آیت‌الله سید حسین شمس ۱۳ سال طول کشید و بعد از مدتی تعطیل شد. ولی درس خارج فقه ایشان تا ۲ ماه مانده به پایان عمر مبارک ایشان ادامه یافت. خارج فقه ایشان از بحث اجاره شروع شد ابواب دیگر فقه مانند صلوه الجماعه، صلاه مسافر، زکات، خمس و بیع نیز تدریس شد.

اجازات اجتهاد

در مجموع شاگردان آیت‌الله میلانی در عتبات عالیات و مشهد چند نفر از ایشان به دریافت اجازه اجتهاد کتبی موفق گردیدند که به‌تصریح آیت‌الله سید محمدعلی میلانی: آیت‌الله سید ابراهیم علم‌الهدی سبزواری، علامه محمدتقی جعفری و آیت‌الله جزایری از جمله این اشخاص هستند.

مرجعیت و هیأت استفتا

با اقامت ایشان در مشهد و تدریس خارج فقه، افراد زیادی از فضلا و اساتید که در درس ایشان شرکت نموده بودند اعلمیت ایشان را در فقه و اصول نسبت به سایر فقهای عظام اعلام نمودند.

آیت‌الله سید حسن صالحی از شاگردان فاضل آیت‌الله میلانی و از اساتید خارج حوزه مشهد در کتاب خاطرات خود (مدرس صالح) می‌فرماید: علامه طباطبایی ایشان را اعلم می‌دانست. حتی در زمان آیت‌الله بروجردی عده‌ای از فضلای حوزه مشهد معتقد به اعلمیت آقای میلانی از آقای بروجردی بودند.

حجت‌الاسلام والمسلمین حاج شیخ محمدرضا شریفی بیرجندی از وعاظ و خطبای مشهد که مدتی درس خارج آیت‌الله میلانی شرکت نموده است می‌گوید: در منزل آیت‌الله میلانی بودم که علامه طباطبایی نیز حضور داشت. شخصی آذری‌زبان از ایشان برای اعلمیت مردد بود بین آیت‌الله خویی و آیت‌الله میلانی و نظر ایشان را جویا شد. ایشان فرمودند. به نظر من آقای میلانی اعلم است.

از مرحوم آیت‌الله سید محمدعلی میلانی شنیدم که «آیت‌الله بروجردی طی نامه‌ای از آیت‌الله میلانی درخواست کردند که به قم آمده و زعامت و مرجعیت شیعه را بپذیرند».

ارجاع علما و اساتید در امر مرجعیت به ایشان و مراجعات مقلدین برای فتوا و پذیرفتن مرجعیت. مسئولیت شرعی برای تصدی مرجعیت شیعه را بر عهده ایشان گذاشت و لذا ایشان اعلام آمادگی نمود. استفتائات مختلف و فراوان از اقصی نقاط عالم به‌سوی ایشان گسیل شد و نیاز به هیأت استفتا احساس شد و جمعی از دوستان و شاگردان فاضلشان از جمله سید ابراهیم علم‌الهدی سبزواری، محمدتقی عندلیبی سبزواری، محمد واعظ زاده خراسانی، کاظم شانه‌چی، وحید خراسانی و سید عباس سیدان ایشان را در این کار همراهی کردند.

شاگردان شاخص و ممتاز آیت‌الله میلانی در مشهد

در میان شاگردان آیت‌الله میلانی برخی ازنظر مدت استفاده علمی و عمق نظر وقت نظر و شهرت شاخص‌تر هستند که اکثر ایشان از اساتید سطوح عالیه و خارج فقه و اصول حوزه علمیه مشهد و قم بوده و خود این بزرگواران نیز شاگردانی تربیت نموده که خود در حال حاضر از اساتید سطوح عالیه بلکه خارج فقه و اصول حوزه علمیه مشهد و قم و… هستند. برخی از ایشان عبارت‌اند از آیات و حجج‌اسلام:

سید ابراهیم علم‌الهدی سبزواری، سید محمدباقر حجت طباطبایی، محمدتقی عندلیبی سبزواری، سید حسین شمس خراسانی، محمدرضا مهدوی دامغانی، محمود مجتهدی سیستانی، رجبعلی رضازاده، محمدباقر (ناصر) عباسپور، غلامحسین آهنیان، باقری سبزواری، محمدعلی روحانی گلابگیر، سید محمد موسوی درودی، علی علمی اردبیلی، سید عباس سیدان، سید جعفر سیدان، محمدرضا حکیمی، علی فضل بیرجندی، سید علی طباطبایی نقیبی.

عدم گرایش عقاید فلسفی و عرفانی در آیت‌الله میلانی

با توجه به تدریس مرحوم کمپانی در فلسفه و عرفان و تلمذ و شاگردی آیت‌الله میلانی نزد ایشان در این مبانی شبهه گرایش فلسفی و عرفانی در آیت‌الله میلانی در ذهن برخی از فضلا و اساتید ایجاد شد. برخی مدعی هستند ایشان عقاید فلسفی و عرفانی داشته است. ولی تحقیقاتی که در این رابطه با فرزندان و نوه‌های آیت‌الله میلانی و خواص از فضلا و اصحاب و شاگردان ایشان داشته این مطلب را به‌شدت تکذیب می‌نماید:

از آیت‌الله سید محمدعلی میلانی آقازاده ایشان پرسیدم: آیا ایشان محی‌الدین عربی و عقاید او را قبول داشتند؟ فرمود: خیر پدرم به محی‌الدین عربی ارادتی نداشت. از ایشان پرسیدم: آیا وحدت وجود و معاد مثالی ملاصدرا را قبول داشتند؟ فرمود: خیر.

حجت‌الاسلام والمسلمین آقای مدرسی از فضلای آذری مقیم مشهد در مدرسه علمیه آیت‌الله خویی مشهد در حضور اساتید مدرسه خاطره‌ای را نقل کردند که من در محضر آیت‌الله میلانی بودم. طلبه‌ای با ایشان سؤال و جوابی می‌کرد. و از محی‌الدین عربی دفاع می‌کرد. ایشان ناراحت شده و فرمود. من مانند محی‌الدین عربی از خودم نمی‌بافم.

آیت‌الله سید فاضل میلانی از شاگردان فاضل و خواص از اصحاب ایشان که نوه ایشان نیز هست فرمود: ایشان عقاید فلسفی و عرفانی را قبول نداشت. و حتی استفتایی از ایشان دیدم که از ایشان درباره اسفار ملاصدرا سؤال شده بود، ایشان در پاسخ فرموده بود که جز بسم‌الله الرحمن الرحیم آن به چیزی اعتقاد ندارم. این مطلب را در حضور چندین نفر از اهل علم و خاندان آیت‌الله میلانی فرمود.

 مرحوم آیت‌الله شیخ ابوالحسن قایمی قوچانی از شاگردان آیت‌الله میلانی نیز فرمود: ایشان عقاید فلسفی و عرفانی نداشت و با محی‌الدین عربی مخالف بود و حتی استفتایی از ایشان دیدم که در مورد اسفار ملاصدرا بود. ایشان فرموده بود. جز بسم‌الله الرحمن الرحیم آن به چیزی اعتقاد ندارم و من فتوکپی آن استفتا را دارم.

آیت‌الله سید محمد موسوی درودی از شاگردان فاضل آیت‌الله میلانی فرمود. یک روز در درس آیت‌الله میلانی فرمودند: «بحث در دو مفهوم مجهول الکنه اصاله الماهیه واصاله الوجود جزو اغلاط عالم است وجز تضییع عمر فایده‌ای ندارد». جالب آنکه این مطلب ایشان را به آیت‌الله میرزاعلی آقا اردبیلی رحمه‌الله متوفی ۱۳۹۱ هـ ش در مشهد علیه از شاگردان فاضل آیت‌الله میلانی و مدرس خارج فقه و اصول و فلسفه مشهد گفتم. ایشان لبخند زده و فرمود: راست گفته‌اند.

آیت‌الله شیخ غلامحسین مصباح الهدی از اساتید فقه و اصول مشهد و از شاگردان آیت‌الله میلانی شنیدم که فرمود آقای میلانی عقاید فلسفی و عرفانی نداشت ولی دانستن فلسفه را برای طلبه لازم می‌دانست، بداند خوب است.

استاد محمدرضا حکیمی نیز فرمود: از آیت‌الله میلانی در مورد فلسفه سؤال کردم. ایشان فرمود: صنعت است. دانستنش خوب است.

استاد محمدعلی روحانی گلابگیر از فضلا و از اصحاب خاص آیت‌الله میلانی نیز فرمود: ایشان عقاید فلسفی و عرفانی نداشت. یک بار به مناسبت بحثی فرمود من نظرات فلاسفه مانند ارسطو و افلاطون و … را می‌دانم ولی فایده‌ای ندارد باید نظر اهل‌بیت علیهم السلام را گفت و مطرح نمود.

 

در همین ارتباط:

آیت الله سیدحسین شمس:

 

ایشان گاهی در درس می گفتند ضایع شدم...برخی که درس می آمدند اهل نبودند

 

zaye-shdm.mp4 [6.09 مگابایت] (حجم: 49)

 

 

گاهی برخی به قصد اهانت به درس می آمدند

ahant-drdrs.mp4 [8.03 مگابایت] (حجم: 47)

 

 

درصددتعطیلی درس ایشان بودند

drsddtetyly-drs-ayshan-bvdnd.mp4 [6.36 مگابایت] (حجم: 41)

 

 

 

تگ های مطلب:
ارسال دیدگاه

  • bowtiesmilelaughingblushsmileyrelaxedsmirk
    heart_eyeskissing_heartkissing_closed_eyesflushedrelievedsatisfiedgrin
    winkstuck_out_tongue_winking_eyestuck_out_tongue_closed_eyesgrinningkissingstuck_out_tonguesleeping
    worriedfrowninganguishedopen_mouthgrimacingconfusedhushed
    expressionlessunamusedsweat_smilesweatdisappointed_relievedwearypensive
    disappointedconfoundedfearfulcold_sweatperseverecrysob
    joyastonishedscreamtired_faceangryragetriumph
    sleepyyummasksunglassesdizzy_faceimpsmiling_imp
    neutral_faceno_mouthinnocent

عکس خوانده نمی شود