گفتگوی «امین‌جامعه» با متخصصان حوزه نشر درخصوص اقتصاد مقاومتی نشر وضعیت اقتصاد نشر در حالت اضطرار!

در تاریخ 10 دی ماه 1391 با تماس تلفنی خبرنگار هفته نامه امین جامعه درخواست مصاحبه در مورد مشکلات نشر داشتند که مصاحبه انجام شد.

نکته جالب توجه این بود که مصاحبه با تماس با تلفن همراه بود که بارها ارتباط و انتقال صدا دچار اخلال می شد لذا احیانا در برخی عبارت ها کاملا مطلب منقل نشده باشد.اینجانب شماره تلفن مستقیم را در ابتدای مصاحبه به دلیل این اخلال اعلام کردم، اما با توجه به این که ایشان در تهران بود و من در قم بودم، با تعجب جواب دادند که صفر تلفن برای تماس شهرستان باز نیست هرچند برای صفر همرا باز است!

اما این مصاحبه که در شماره 237 صفحه 21 این هفته نامه روز شنبه 16 دی ماه 1391 منتشر شده، ذیلا ارائه می گردد:

مشکلات اقتصاد نشر در کشور ما مشکل تولید، توزیع و مصرف است. یکی دیگر از مشکلات ما، مشکل زبان است. مخاطبان زبان فارسی زیاد نیستند و بهترین راه صدور انقلاب این است که روی زبانمان سرمایه‌گذاری داشته باشیم. در واقع اقتصاد نشر چیزی جدای از اقتصاد کشور نیست؛ چراکه اقتصاد نشر و اقتصاد کشور با هم در ارتباط هستند و اگر در اقتصاد کشور ساماندهی خوبی صورت بگیرد در حوزه کتاب هم موثر خواهد بود.

 اگر نگاه‌ها در حوزه کتاب و کتابخوانی و حوزه فرهنگی صرفا اقتصادی باشد کاری کاملا اشتباه است، ولی در مجموع باید یک بنگاه اقتصادی باشد که درآمد درخور خود را داشته باشد. متاسفانه ویترین کتاب در کشور کم است و قابل قیاس با سایر اقلام نیست. در حوزه کتاب یک ناشر به تنهایی هزاران نوع کتاب تولید می‌کند و در نتیجه به ویترین‌های بیشتری نیاز دارد.با این توضیحات به سراغ دو تن از کارشناسان در این حوزه رفتیم که در ادامه از نظرتان می‌گذرد.

 حجــت‌الاسلام سیـدمحمـدکاظـم شمس: اقتصاد نشر باید روی پای خود بایستد
 حجــت‌الاسلام سیـدمحمـدکاظـم شمس، استاد و پژوهشگر حوزه علمیه و مدیر انتشارات کتاب ناب تصریح کرد: مهمترین اقدامی که مسئولان فرهنگی باید در کنار سایر فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی، نسبت به آن اهتمام داشته باشند، توجه به زیرساخت‌هاست.
 وی مهمترین زیرساخت در زمینه مطالعه را نظام آموزشی دانست و اظهار داشت: منظور از نظام آموزشی سال‌های پیش از دبستان تا مقاطع بالاتر تحصیلی در سطح راهنمایی، دبیرستان و دانشگاه‌هاست که باید براساس پژوهش‌محوری تبیین شود.
 مدیر انتشارات کتاب ناب بر به‌روز‌بودن کتابخانه‌ها نیز تاکید کرد و افزود: اگر کتابخانه‌ها از کتاب‌های جدید و تازه خالی باشند، برای مخاطب هیچ جذابیتی نخواهند داشت. ما باید به‌صورت هوشمندانه نسبت به به‌روز بودن کتابخانه‌های عمومی اقدام کنیم؛ چراکه این پایگاه‌ها برای افرادی که توان خرید یا تمایلی به هزینه کردن برای کتاب ندارند مناسب است و می‌تواند این دو قشر را در میان کتابخوانان حفظ کند. از سوی دیگر در زمانی که قیمت کتاب بالا می‌رود کتابخانه‌ها مهمترین پایگاه برای حمایت از کتابخوانی هستند.
 شمس هدف اصلی از تمام فعالیت‌های صورت‌گرفته را در دسترس‌بودن کتاب دانست و اذعان داشت: اینکه در دسترس بودن کتاب در کنار توجه به نیاز جامعه، جذابیت کتاب، توجه به شکل صوری در کنار محتوای خوب، قیمت مناسب و... می‌تواند یک جامعه را به‌سوی کتابخوانی سوق دهد.
 عضو هیئت مدیره مجمع ناشران انقلاب اسلامی در ادامه با تاکید بر اطلاع‌رسانی و تبلیغ کتاب، ادامه داد: معمولا گفته می‌شود سرانه مطالعه پایین است که البته گفته درستی است اما ما خلاف همین گفته را در ایام نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران شاهد هستیم. دلیل چه می‌تواند باشد؟ معمولا مردم اطلاعی از کتاب‌های منتشر شده ندارند و بسیاری اگر بدانند چه کتابی به بازار آمده، نسبت به خرید آن رغبت نشان می‌دهند.
 وی با بیان اینکه تغذیه روحی مردم به مراتب مهمتر از تغذیه جسم در بعضی موارد است، خاطر نشان ساخت: مسئولان فرهنگي بايد پاسخگوی تیراژ پایین کتاب و نشریات باشند؛ چراکه محتواي انقلاب ‌ما مباحث فرهنگي بود زیرا انتقال فرهنگ جايگاه ويژه‌ و در عین حال ماندگاري بيشتري خواهد داشت.
 شمس با بیان اینکه همانطور كه قرآن به شکل کتاب برای انتقال مفاهیم به دست ما رسیده جایگاه رفیع كتاب مشخص می‌شود، اذعان داشت: با توجه به رشدي كه در جهت فناوري اطلاعات داريم نيازهاي مردم مدام در حال تغيير است؛ لذا با توجه به این مسئله باید در بيان و گفتمانمان هم تغییرات اساسی ایجاد کنیم.
 این استاد و پژوهشگر در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه درحوزه اقتصاد نشر وابستگي به خارج ازحوزه كتاب ضعف بزرگي هم است، اظهار داشت: ناشران به عنوان صنعتگرانی هستند که بايد روي پاي خود بايستند. درحال حاضر در تمامی صنایع با مشکلات اقتصادی مواجهیم اما با توجه به اينكه صنعت نشر ضعيف‌تر از بقيه صنايع است. در سال‌ 85 از طريق يارانه‌اي كه به كاغذ داده می‌شد به این صنعت کمک شایان توجهی می‌شد اما در اين شرايط خاص اقتصادي متاسفانه قيمت كاغذ نسبت به سال گذشته تا حدود 3 برابر شده است در این میان ناشران بايد به جاي اينكه نگاهشان به حمايت دولت باشد بايد برنامه‌ريزي درازمدتي داشته باشند.
 شمس ادامه داد: متوليان فرهنگي هم در اين زمينه موظفند احساس مسئولیتشان بیش از پیش باشد تا اقتصاد نشر بتواند روي پاي خود بايستد.
 وی با بیان اینکه در شرايط بحراني تنها راه چاره ناشران برای جلوگیری از ورشکستگی تیراژ پایین با تنوع در موضوعات کتاب است، اظهار داشت: بايد روي شمارگان كتاب كمتر شود که بتوانند از اين دوره گذار به سلامت عبور كنند.
 وی با اشاره به وضعیت نابسامان چاپخانه‌ها اظهار داشت: از لحاظ فضاي مجازي به شكلي از اين نويسندگان باید حمايت شود اما بايد اين روند چاپ ادامه‌دار باشد چرا که ما ادعای فرهنگ و انتقال آن را داریم اگر بحران وضعيت نشر روز به روز در حال فزوني است حداقل امكان دسترسي به كتابخانه‌ها ميسر باشد كه علاقه‌مندان اطلاعات به روزي داشته باشند.
 وی در خاتمه تصریح کرد: مسئله كاغذ طبق تقسيم‌بندي كه در وظايف قوه مجريه شده برعهده وزارت صنعت و معدن و تجارت است اما اين به معناي اين نيست كه وزارت ارشاد كه جزو مصرف‌كننده‌ها محسوب مي‌شود بايد به عنوان دادستان وارد ميدان مي‌شد و به عنوان مدعي در جهت تسهيل مسئله کاغذ گامی اساسی برمی‌داشت اما متاسفانه در شهريور ماه كه 6 ماه از سال گذشته بود كار گروه كاغذ تشكيل شد با اين تاخيري كه وزارت ارشاد داشت دچار بي‌عملي بود در واقع تشکیل چنین کارگروهی شاید از باب رفع تكليف و انعكاس در رسانه‌ها بود. با توجه به اينكه امسال،‌ سال حمايت بود هيچ حمايتي را از كارخانه‌هاي كاغذ نديديم. قيمت جهاني كاغذ افزايش نيافته بلکه تفاوت ريال و دلار منجر مي‌شود كه قيمت كاغذ به اين شكل باشد.

 علي اكبر اشعري: تقاضاي خوبي براي توليد كتاب وجود ندارد
 علي اكبر اشعري،‌رئيس سابق كتابخانه ملي با بیان اینکه در توليد محتوا دچار مشكلاتي هستيم و آثاري كه منتشر مي‌شوند لزوما فاخر نيستند، تصریح کرد: متاسفانه براي توليد كتاب تقاضاي خوبي وجود ندارد به همين دليل نوعا تيراژها پايين است و كتاب كه منتشر مي‌شود با اقبال خوبي مواجه نمي‌شود به جز موارد خاص که یا تبلیغ خوبی انجام شود یا مورد حمایت قرار گیرد.
 اشعری با بیان اینکه متاسفانه مسئله‌ای به نام مميزي نداريم، خاطر نشان ساخت: اگر مميزي علمي و اصولي صورت بگیرد، كار خوبي است ولي مميزي جريان بازدارنده منسجمي است كه نمي‌گذارد مسائل بنيادين در كتاب‌ها لحاظ شود و به طوری که گاها خطر تحريف تاريخ را هم شاهدیم که جای هیچ توجیهی ندارد و زیبنده این فرهنگ غنی ما نیست.
 وی در ادامه با بیان اینکه هر جامعه‌اي يك حد و مرزي دارد، اذعان داشت: باید تعهد در گفتمان افراد وجود داشته باشد چرا که در غیر این صورت دچار آسیب‌های غیرقابل جبران می‌شویم. وی تصریح کرد: اقبال نسبت به كتاب كم است و سازمان‌های مدعی و متولی فرهنگ کم کاری می‌کنند به طوری که مهدها و مدارس به وظايف خوب عمل نمي‌كنند و خانواده‌ها كم توجه هستند و اخيرا هم به دليل افزايش نرخ ارز که منجر به بالا رفتن قیمت کتاب شده قدرت خانواده‌ها را پايين آورده است. وی در خاتمه اذعان داشت: در نتیجه می‌توان دو نوع کاملا متمایز در میان انتشارات کشور تشخیص داد؛ یک دسته‌ کتاب‌های تحقیقی و ادبی سنگین با تیراژی اندک، و در مقابل آن تعدادی کتب و نشریات بسیار مبتذل با تیراژی نسبتا زیاد، شکافی که در میان‌ این دو دسته وجود دارد همان جای خالی است‌ که باید به وسیله کتاب‌های خوب که مورد احتیاج‌ و استفاده همه باشد، پر شود.