معرفی کتب عاشورایی/ «عاشورا پژوهی»/محمد صحتی سردرودی

چکیده:

عاشورا پژوهی» با رویکردی به تحریف شناسی تاریخ امام حسین (ع) نوشته محمد صحتی سردرودی است که انتشارات خادم الرضا (ع) در سال 1384 و در 552 صفحه آن را منتشر کرده است.
 

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی مجمع ناشران انقلاب اسلامی «منا نشر»، این کتاب مقالاتی پیرامون عاشورا است که در شش فصل نگارش یافته و با پیش در آمدی که نویسنده در توضیح و اهمیت کتاب بیان داشته آغاز وبا فهرست آیات، احادیث، اشعار و نام ها پایان می یابد.

فصل اول کتاب با عنوان «ماخذ شناسی تاریخ امام حسین (ع)» سه مقاله را شامل می شود: مقاله اول سند شناسی عاشورا، در این مقاله به معرفی مشهورترین منابع در باره عاشورا پر داخته است. وی این منابع را به دو دسته: مستقل (اختصاصی) و غیر مستقل تقسیم کرده است. منابع مستقل را نیز به متون نشر یافته و متون نشر نایافته  تقسیم و به ترتیب سال وفات نویسندگان، آنان را مرتب کرده است و در باره هر کتاب توضیح مختصری نیز آورده است.

مقاله دوم با عنوان «کتابشناسی توصیفی – انتقادی پیرامون تحریف های عاشورا» است نویسنده، نخست به انتقادات خود در کتابهای نوشته شده درباره عاشورا اشاره می کند . سپس این کتابها را به دو دسته: کتابهای تحریف ساز وکتابهای تحریف ستیز تقسیم کرده و به معرفی این کتابها  و برخی از تحریفات بیان شده در آنها می پردازد. در پایان برخی پژوهشهای پراکنده نیز آمده است.

مقاله سوم در این فصل با نام «باز خوانی فرهنگ عاشورا» به معرفی و نقد و بررسی کتاب فرهنگ عاشورا نوشته جواد محدثی پرداخته است.

فصل دوم  با عنوان «عاشورا  در شعر شاعران سده اول» به بررسی دیوان ابو الاسود دئلی  و اشعاری که در مرثیه امام حسین (ع) سروده است و دیوان کمیت بن زید اسدی مشهور به هاشمیات پرداخته است.  وی مختصری از زندگی شاعر وکتابشناسی موضوع را نیز آورده است.

در فصل سوم به مبحث عاشورا در آرا واندیشه ها و  در پنج مقاله  می پردازد. نویسنده در این مبحث به بیان پرسش هایی در باب رویداد کربلا و طرح دیدگاههای گوناگون در تحلیل و تفسیر عاشورا پرداخته است. دیدگاههای ابن عربی، ابن تیمیه، ابن کثیر وابن خلدون از آن جمله اند.

در مقاله دوم این فصل به بررسی عاشورا از دیدگاه اهل سنت پرداخته است: جاحظ، عبد الجبار معتزلی، ابن جوزی، ابن ابی الحدید و  ابن ابار اندلسی از جمله اندیشمندانی هستند که در این بخش نظرات و اندیشه های آنان نسبت به عاشورا نقد و بررسی شده است .

نویسنده بر این باور است که تاریخ نویسان و مقتل نگاران در سه سخن هم رای و هم صدا هستند: فساد در دستگاه خلافت و اجتماع امت ، امتناع امام حسین(ع) از بیعت با یزید ، نامه های اهل کوفه به امام حسین (ع). این سه سخن محور هایی است که نویسنده در مقاله بعدی به آن پرداخته و مصادیق آنرا آورده است.

 

در مقاله چهارم این فصل هدف های امام از منظر علمای شیعه بیان شده است. اهدافی چون بر پایی حکومت، شهادت امر به معروف و نهی از منکر، عزت نفس و غیرت دینی، انجام وظیفه، گریه و عزاداری، کفاره گناهان و قائلین به این دیدگاه ها و بر رسی نظر آنان در این مقاله بیان شده است .

در مقاله پنجم با نام هدف غایی و نهایی، جمع بندی و نتیجه گیری و نظر نویسنده بیان شده است.

فصل چهارم «عرفان و آزادی در آیینه عاشورا» در سه مقاله مطرح شده است: در مقاله اول از این فصل بحث آزادی و آزادگی در نهضت عاشورا و در کلام امام و یاران ایشان آمده است.

در مقاله دوم با عنوان «بررسی مقتل الحسین شیخ صدوق»، ابتدا جایگاه شیخ صدوق و آثار ایشان آورده شده است. دید گاه شیخ در باره عاشورا و چکیده ای از مقتل الحسین پایان بخش این مقاله است.

در مقاله سوم این فصل کتاب آتشکده نیر تبریزی که به زبان شعر و قالب های مثنوی، ترکیب بند، قصیده و غزل است، بررسی و ویژگی ها و اهمیت کتاب آمده است.

در مقاله چهارم نیز قرائت علامه مجلسی از قیام عاشورا مطرح شده است.

فصل پنجم «تحریف شناسی تاریخ امام حسین (ع) و عاشورا» است مشتمل بر سه مقاله: در مقاله نخست نویسنده به عوامل و انگیزه های تحریف اشاره کرده و چند عامل را در تحریف عاشورا مهم دانسته است: راویان اموی و مورخا ن حکومتی، تحریف برای تبرئه خلیفه، افسانه سازی در برابر عاشورا و عوام زدگی آن جمله اند.

در مقاله دوم به باز خوانی چند حدیث مشهور پیرامون عاشورا پرداخته است. وی معتقد است مقتل نگاران وروضه خوانان سخنان بسیاری را در قالب نثر و شعر به امام نسبت داده اند که سند و مدرک معتبری ندارد و به عنوان زبان حال کمکم در کتابهای مقاتل جای گرفته است جملاتی چون: ان الحیوه عقیده و جهاد و هل من ناصر ینصرنی و...

مقاله سوم از عاشورا تا امام حسین (ع) در واقع معرفی کتاب «مع الرکب الحسینی من المدینه الی المدینه» است. شاخصه های مهم کتاب و نقد و بررسی این کتاب شش جلدی در این مقاله آمده است.

فصل ششم با عنوان «باز اندیشی در تحریف شناسی» در واقع پنج مقاله این فصل مصاحبه هایی است با نویسنده این کتاب که پس از بیان مختصری از زندگی وی انجام شده است. وی در سال 1343در شهر تبریز متولد شده و آثار زیادی به زبان های ترکی، عربی و فارسی به رشته تحریر در آورده است.

در مجموع کتابی است مستند و میتواند در موضوع عاشورا با معرفی منابع متعدد مفید باشد.

منبع:منا