امیدی به بازگشت وضعیت سابق نداریم/باید به سمت دیجیتالی​شدن برویم/رسول جعفریان

چکیده:

رییس کتابخانه مجلس شورای اسلامی معتقد است که فرصت گرانی کاغذ می تواند ما را به استفاده از راه حلهای دیگری سوق دهد که توسعه کار دیجیتال مهمترین آنهاست.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی مجمع ناشران انقلاب اسلامی «منا نشر»، به نقل از خبرآنلاین، گرانی غیر قابل تصور کاغذ در بازار و تاثیر مستقیم آن بر فضای نشر کشور که افزایش 3 برابری را از ابتدای سال تا کنون داشته، همچنین توقف انتشار کتاب در برخی از بزرگترین موسسه های انتشاراتی در کنار توقف فعالیت برخی موسسات پژوهشی مانند میراث مکتوب، باعث شده تا برخی اهالی فرهنگ به دنبال راه های تازه ای برای ارائه خدمات در حوزه کتاب باشند تا این وابستگی کامل به کاغذ، اینچنین باعث مختل شدن فضای فرهنگی کشور نشود. در خصوص وضعیت به وجود آمده و راهکارهای برون رفت از این بحران جدی حوزه نشر، با دکتر رسول جعفریان، رییس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی گفتگو کردیم. جعفریان مهمترین فرصت ایجاد شده در بحران فعلی کاغذ و فضای نشر را حرکت به سمت دیجیتالی شدن می داند.

وضع چاپ دچار مشکل شده است. کتابخانه مجلس با توجه به گرانی کاغذ چه می کند؟

می دانید که در زمینه انتشار میراث اسلامی و ایرانی، کتابخانه یکی از فعال ترین مراکز است. ما در چند سال گذشته بیش از 350 عنوان کتاب در این زمینه نشر کرده ایم. اما در حال حاضر به دلیل مشکل گرانی کاغذ در این زمینه توقف کرده ایم. حقیقت آن است که با این قیمت کاغذ امکان چاپ از ما گرفته شده به خصوص که این اواخر دچار مشکلات مالی و بودجه ای هم شده ایم.

خب به طور مشخص چه پیشنهادی دارید؟
این کار وزارت ارشاد است که بر اساس خبرهایی که می شنویم مشغول رایزنی و گفتگو هستند. امیدواریم بتوانند راه حلی پیدا کنند. شک نیست که اگر برنامه ریزی بشود امکان حل قضیه وجود دارد هرچند امیدی نیست که به وضع اول بر گردد اما به هر حال امکان تعدیل وجود دارد.

در این صورت شما چه خواهید کرد؟
به نظرم فرصت گرانی کاغذ می تواند ما را به استفاده از راه حلهای دیگری سوق دهد. ما باید به فکر توسعه کار دیجیتال باشیم. این راهی است که پیش روی ماست. ما باید هزینه گران کاغذ و چاپ را از گردونه اطلاع رسانی خارج کنیم. این راهی است که باید برویم. در ایران، تا به امروز حتی ده درصد اطلاعات مکتوب در حوزه زبان فارسی تبدیل به فایل های نوری و دیجیتالی نشده است. باید کار دیجیتال را توسعه داد.

چه کسانی در این باره برنامه ریزی می کنند؟
در ایران همه منتظرند یک کار دولتی درباره هر کاری بشود. کم نیستند کسانی که فکر می کنند مشکل خصوصی زندگی آنها را هم باید دولت حل کند. مردم باید خودشان وارد میدان شوند. تولید کننده و مصرف کننده همراه با هم باشند. به یکدیگر میدان بدهند. از یک طرف تولید کارهای دیجیتالی باید عمومی شود از سوی دیگر مردم باید استقبال کنند. خریداری کنند. به استفاده از آنها عادت کنند. هنوز بخش مهمی از محققان و اهل مطالعه ما از رایانه و موارد مشابه برای مطالعه استفاده نمی کنند. این نقصی است که در مردم هست. باید دانشجویان را وادار به این کار کرد. تجربه ما نشان داده که اگر دانشجو را اجبار به استفاده از کتابهای دیجیتالی کنیم کم کم عادت می کند و پیشرفت او نیز بهتر است.

و نهادها چه وظیفه ای دارند؟
به نظر می رسد نهاد عمومی کتابخانه ها، کتابخانه ملی، آستانه قدس و دیگر مراکز باید روی کار دیجیتالی سرمایه گذاری کنند. در حال حاضر مفهوم دیجیتال منحصر به گذاشتن تصاویر نسخه های خطی و کتابهای سنگی و این قبیل چیزهاست. اینها مشکل را حل نمی کند. باید متن گذاشت. این هزینه بر است اما در قیاس با کاغذ و چاپ بسیار کمتر است. اگر اندکی از آن پول در اینجا هزینه می شد نتایج بهتری می گرفتیم.

خود شما در کتابخانه مجلس چه کرده اید؟
ما کتابخانه بزرگی نیستیم. بودجه مفصلی هم نداریم. یک کتابخانه درجه سوم. با بودجه اندک. حالا هم به خاطر کارهای عمرانی کشور بودجه های خدمات از جمله ما را کاهش داده اند. بنده البته می دانم باید شکم مردم را سیر کرد. در این جهت حرفی ندارم. الان هم باورم این است که فقرا مهم هستند و باید به آنها رسید. اما به هر حال، باید نوعی تعادل باشد. ما در حال دیجیتالی کردن کتابهایمان هستیم. روزانه حدود صد کتاب را اسکن می کنیم و مقدمات گذاشتن آنها را روی وب انجام می دهیم. اگر اشکالات فنی بگذارد ما می توانیم روزانه تصویر صد کتاب را روی وب بگذاریم. اما این کار مشکلاتی دارد که در حال حل آنها هستیم.

اعلام شده که شما آماده اید نسخه پی دی اف هر کتابی را که مشتریان شهرستانی و بیرون از کشور می خواهند در اختیار بگذارید.

بله. این طرح جدید ماست. تلاش می کنیم هر کسی هر کتابی را که ما در اختیار داریم و او طالب آن است، برایش اسکن کرده و نسخه پی دی اف را با ایمیل برایش بفرستیم. البته این کتابها باید کتاب های جدید نباشند که مشکل حقوقی دارند. ما سال 1330 را برای این کار تعریف کرده ایم که شصت سال است. یعنی شصت سال از چاپ آن گذشته باشد. کتابهای زیادی را آماده کرده ایم و آماده ایم که به درخواست دوستداران کتابها، آثار دیگر را هم اسکن کنیم و بفرستیم. با این که از بسیاری از هزینه ها صرفه جویی می شود. افرادی هستند که برای یک کتاب باید کلی این طرف و آن طرف بروند. بسیاری از ایرانیان عزیز یا ایران دوستانی که در باره ایران تحقیق می کنند می توانند این کتاب ها را در اختیار داشته باشند.

فکر می کنید می توانید پاسخ درخواست های فراوان را بدهید؟
به هر حال ما کار را شروع می کنیم و چشم انتظار کمک از سایر کتابخانه های بزرگ هستیم که این طرح را اجرا کنند. اگر آن ها هم به میدان بیایند بار روی دوش ما سنگینی نخواهد کرد. چه اشکالی دارد که کتابخانه های بزرگ روزانه دست کم پنجاه مورد از این درخواست ها را جواب بدهند. خواهش ما این است که کتابخانه ملی و آستانه قدس در این زمینه فعال شوند و اعلام کنند که می توانند تصاویر کتابهای درخواستی را با ایمیل برای افراد بفرستند. در اینجا دیگر نه بحث کاغذ و چاپ است، نه بحث پست. به راحتی این نسخه ها در اختیار قرار می گیرد. برای مکاتبه علاقمندان به دریافت نسخه پی دی اف کتاب های موجود، نشانی پست الکترونیک icaliran@gmail.com آماده پاسخگویی و ارائه خدمات است.

از روزی که اعلام شده چند درخواست داشته اید؟
ما سه چهار روز است که اعلام کرده ایم. تاکنون بیش از سی درخواست آمده است. در حال تهیه مقدمات هستیم که این کار را با یک نظم و انضباطی که شایسته این کار جدید است انجام دهیم. روالی را تعریف کنیم. چند نفر را برای این کار آماده کنیم. در حال حاضر به تعدادی از درخواست ها جواب داده و ارسال کرده ایم و بقیه هم در حال ارسال است.

منبع:منا